اعدام در بلوچستان: نام‌هایشان را به خاطر بسپار

 

طی یک ماه گذشته دست‌کم ۱۵ زندانی بلوچ با اتهام‌های عمدتا سیاسی-امنیتی، حمل مواد مخدر و قتل بدون برگزاری دادگاه عادلانه و دسترسی به وکیل، در سکوت اعدام شدند. چگونه دستگاه‌های امنیتی در تحمیل این «سکوت» موفق بوده اند؟‌ این سکوت ناشی از چیست؟‌ آیا در پوشش تبعیض‌ها و ستم‌ها نیز تبعیض وجود دارد؟ برای شکستن سکوت، بیایید تا نام‌های این اعدام‌شدگان را تکرار کنیم!

تصاویر شماری از اعدام‌شدگان اخیر در بلوچستان

بلوچ‌ها را یک بار حکومت ایران از صحنه بازنمایی خط می‌زند و یک بار بسیاری از دیگر نهادهای مدنی ایرانی در داخل (یا خارج). وقتی پای بلوچستان به میان می‌آید، فرق زیادی هم بین جمهوری اسلامی و پادشاهی پهلوی وجود ندارد. هزاران بلوچ در سرتاسر ایران بدون شناسنامه زندگی می‌کنند، از روستاهای رو به ویرانی قصرقند (کسر کنت) تا حلبی‌آبادهای کرج که مأموران چادرهای بلوچ‌ها را آتش می‌زنند؛ از مشهد مقدس با حلبی‌آبادهای عظیم در حاشیه‌اش تا شیرآباد زاهدان. و برای بعضی‌ها شناسنامه نداشتن، تاریخی به مراتب بیشتر از ۴۰ سال استبداد مذهبی دارد.

کودکی را در یکی از روستاهای نیک‌شهر در نظر بگیرید،‌ جایی که هزارها بی‌شناسنامه وجود دارند و خدمات بهداشتی اندک است و فقر فراوان و خدمات اولیه مثل آب و گاز و برق یک استثناء مهم. زینب یا علی‌اصغر،‌ ۵ ساله، ۶ ساله، ۸ ساله،‌ برای برداشتن آب به کنار هوتگ‌ای می‌رود و داخل آن می‌افتد و جان می‌دهد. زینب،‌ علی‌اصغر، شناسنامه نداشتند و وجود‌شان از سوی دولت به حساب نمی‌آمد و مرگ‌شان هم در آمارهای دولتی شمرده نخواهد شد.

از همه فاجعه‌بارتر آن‌که چنین داستانی تخیل هم نمی‌خواهد، زیرا اتفاقی است همان قدر تکراری که هولناک. برای نمونه، یک علی‌اصغر ۵ ساله فرودین همین امسال در هوتگ روستای عارف‌اباد دشتیاری غرق شد. و یک زینب هشت ساله مرداد سال جاری در دهستان جکیگور هنگام برداشتن آب از رودخانه سرباز غرق شد.

نماینده وقت چابهار در ۱۳۹۳ گفته بود بیش از چهار هزار و ۵۰۰ تن در استان سیستان و بلوچستان فاقد شناسنامه هستند و بیشتر آنها در نیک‌شهر زندگی می‌کنند. این آمار اما بسیار کمتر از آمار واقعی است و مسعود رئیسی، فعال سیاسی و اجتماعی ساکن بلوچستان به نشریه آنلاین «سوآرت» می‌گوید:

«بنا بر آماری که نماینده مردم ایرانشهر و سرباز در مجلس مطرح کرده‌، بین ۱۱۰ تا ۱۲۰ هزار نفر ایرانی بدون شناسنامه و سایر اوراق هویتی هستند. این افراد معمولا ساکنان کوه‌های مناطق دشتیاری، نیک شهر، توابع چابهار، بمپور ایرانشهر و شیرآباد زاهدان هستند. زندگی برای بی‌شناسنامه‌های استان سیستان و بلوچستان که تعدادشان به نسبت جمعیت استان کم نیز نیست، بسیار دشوار است، خصوصا با بحران‌های پی در پی اقتصادی که معیشت مردم استان را بسیار تحت تاثیر قرار داده است.»

 بیشتر بخوانید: ۳۰ درصد جمعیت ۱۰۰ هزار نفری زاهدان شناسنامه ندارند

شناسنامه نداشتن، ثبت نشدن در آمار ملی، به معنای آن است که این افراد از منظر سیستم وجود ندارند و حکومت آنها را «نمی‌شمرد». وقتی حکومتی ساکنان‌اش را نشمرد،‌ نمی‌تواند ادعای بازنمایی یا نمایندگی آنها را داشته باشد.

پس شگفت‌آور نیست که حکومت در بسیاری از دیگر جنبه‌ها نیز اجازه بازنمایی بلوچ‌ها را نمی‌دهد و تبعیض سیستماتیک علیه این اقلیت قومی، مذهبی و زبانی وجود دارد. این نکته را می‌توان در سخنان زنی دید که مأموران چادر سرپناه خانواده‌اش را در یک حلبی‌آباد در شهریار کرج آتش زدند:

«هرچه گفتیم چادرها را آتش نزنید، کسی به حرفمان گوش نکرد. گفتند، شما غیر‌قانونی آمده‌اید؛ اصلا ایرانی نیستید؛ از همین حرف‌ها که سال‌هاست به ما می‌زنند. ما همه ایرانی هستیم، فقط چون شکل زندگیمون، زبونمون و لباس‌هامون با شما فرق می‌کنه و شناسنامه نداریم، کسی حرفمون رو باور نمی‌کنه.»

در استان سیستان و بلوچستان، حدود یک پنجم کودکان زیر ۵ سال دچار سوء تغذیه هستند: لاغری، کم‌وزنی و کوتاهی قد. ۱۴۱ هزار کودک نیز از تحصیل بازمانده اند. آب آشامیدنی پاکیزه در بسیاری از شهرها وجود ندارد. هوای شهرهایی مثل زابل در میان آلوده‌ترین‌ها است. ریزگرد و طوفان شن بیداد می‌کند. و تغییرات اقلیمی در کنار بی‌توجهی دولتی به محیط زیست این منطقه را شاید تا پیش از پایان این قرن به کل غیرقابل‌زیستن کند.

اگر سیاست‌های حکومتی نشان از «بی‌ارزش شمردن» زندگی‌ها در این منطقه دارد،‌ جای شگفتی نیست که آمار اعدام در میان بلوچ‌ها نیز چنین بالاست. اساساً در کشورهایی که مجازات مرگ برچیده نشده، اقلیت‌ها بیش از همه قربانی این قتل حکومتی می‌شوند. حتی این عدم تناسب در مورد مجازات حبس هم وجود دارد.

در برابر نشمردن حکومتی، نهادهای مدنی و فعالان و مبارزان باید صدای شمرده‌نشده‌ها باشند.